Nachtvlinderblogs

De rupsen van de Kleine Beer (Phragmatobia fuliginosa) zijn ruig behaard. Deze was aan de wandel bij het Vechtpark Hardenberg.

Drie mannetjes van de Grote Wintervlinder (Erannis defoliaria). Zoals je op de foto's wel kunt zien is er aardig wat variatie in de kleuring bij deze soort. Alle foto's op deze pagina zijn op dezelfde locatie gemaakt; een fietstunneltje in Hardenberg. Het loont om in de nachturen een rondje nachtvlinders te doen; verlichtte bushokjes, fietstunnels en winkelmuren controleren. Het zal je niet elke keer een even goede score bezorgen (in de zomermaanden de grootste verscheidenheid aan soorten) maar als je dit geregeld doet kan het een mooie soortenlijst opleveren. In totaal heb ik vanavond in dat tunneltje ("De Vissenkom") 13 Grote Wintervlinders, 19 Kleine Wintervlinders en 1 Windevedermot gezien.

Foto's boven: Kleine Wintervlinder (Operophtera brumata), mannetjes (want net als bij de Grote Wintervlinder beschikken de vrouwtjes niet over vleugels). Foto hiernaast is een Windevedermot (Emmelina monodactyla). Dit diertje vormt met de (duidelijk van eerstgenoemde te onderscheiden) Scherphoekvedermot (Amblyptilia acanthadactyla) het najaarsduo; het zijn de enige soorten uit de familie van de Vedermotten (Pterophoridae) die nu nog te vinden zijn in ons land. Dat Windevedermotten vlinders zijn levert soms verbaasde reacties op: "maar het is net 'n mug!". Bij sommige vlindersoorten zorgt het bijzondere uiterlijk er dus voor dat opgerolde kranten een serieuze bedreiging kunnen vormen.

Op een ander nachtvlindercheckpoint waren 3 Grote Wintervlinders, 9 Kleine Wintervlinders en een Kromzitter (Asteroscopus sphinx) aanwezig rondom de lampen. Dit is op de buitenmuren van de Plussupermarkt in mijn woonwijk.

Herfstkortvleugelmotjes (Diurnea lipsiella) bij 't Bentincksbosch. Typische manier van rondfladderen; onrustig en laag boven de grond of rondom struiken. Dit zijn de mannetjes die op zoek zijn naar vrouwtjes (die kunnen niet vliegen vanwege de gereduceerde vleugels).

Een moeilijk te determineren nachtvlinder in het centrum van Almelo vanavond: Epirrita spec. Wie van de drie? Novemberspanner (Epirrita autumnata), Herfstspanner (E. dilutata) of Bleke novemberspanner (E. christyi)? Volgens Vlindernet (erg nuttige website van de Vlinderstichting) niet met zekerheid te zeggen zonder genitaliënonderzoek (het diertje doden en nader bekijken onder de microscoop). Wat mij betreft vermoedelijk 'n Herfstspanner (Epirrita cf. dilutata).
Dit onderwerp is al eens eerder langsgekomen op BirdBlog maar nu weer actueel omdat Epirrita's veel worden gezien op het moment. Zie: 5 november 2015.

Het Espenblad (foto boven) is al een zeldzaamheid maar daarnaast kwamen we met onze kersverse nachtvlinderwerkgroep een nog veel zeldzamere soort tegen op 3 juni: Haagbeukmot (foto onder). Meer info over deze nachtvlindersoort hier: http://microvlinders.nl/soorten/species.php?speciescode=431780&p=1
Dit is de eerste bekende waarneming van Haagbeukmot (Agrotera nemoralis) in de gemeente Hardenberg!

Vrouwtje van de Kleine Wintervlinder (Operophtera brumata), vandaag. Wat moeilijker te vinden dan de (gevleugelde) mannetjes. Vrouwtjes hebben sterk gereduceerde vleugels en kunnen dus niet vliegen. Andere algemeen voorkomende spannersoorten waar dit grote verschil tussen beide geslachten ("geslachtsdimorfie") geldt zijn o.a. Grote Wintervlinder, Najaarsspanner, Kleine Voorjaarsspanner, Grote Voorjaarsspanner, Voorjaarsspanner, Perentak, Voorjaarsboomspanner.

Dit is het mannetje van de Kleine Wintervlinder; de nachtvlinder die ik momenteel het meest tegenkom. Foto van 17 december 2012:

Winter Moth (Operophtera brumata). First picture: female specimen (wings are strongly reduced which disables their ability of flying). Second picture: male (contrary to females they do have wings; which makes their general apearance way different - "Sexual dimorphism").

Mannetje van de Grote Wintervlinder (Erannis defoliaria); gewone soort in Nederland. De vrouwtjes hebben sterk gereduceerde vleugels (slechts kleine stompjes die moeilijk te zien zijn) en het lijfje heeft normaal gesproken een witte grondkleur met zwarte stippen. Foto boven: Deventer (5 november); onder: Hardenberg (1 november).

Above: male specimens of the Mottled Umber (wings of the females are strongly reduced).

Epirrita spec. Deze vind ik lastig want er zijn drie soorten die erg op elkaar kunnen lijken. Dit is Novemberspanner (Epirrita autumnata) óf Herfstspanner (E. dilutata) óf Bleke novemberspanner (E. christyi). Oppassen met de Engelse namen; wij Nederlandstaligen hebben die van Herfstspanner en Novemberspanner (E. autumnata!) omgewisseld. November Moth = Herfstspanner; Autumnal Moth = Novemberspanner.

Meer over de herkenning van dit trio:
- http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=302773.msg1719798
- http://forum.waarneming.nl/smf/index.php?topic=255549.0

Either Autumnal Moth (Epirrita autumnata), November Moth (E. dilutata) or Pale November Moth (E. christyi). Hard to identify!

Onze korte nachtvlinderpoging (voordat het rond 22:30 ging regenen) was de moeite waard: twee op landelijke schaal zeldzame insectensoorten.

Drie exemplaren van de Late heide-uil (Xestia agathina)! Deze nachtvlinders van heidegebieden (struikhei en dophei als waardplant) hebben een korte vliegtijd: half augustus tot eind september (één generatie).

Vanuit het Zuiden rukt recentelijk de Sikkelsprinkhaan (Phaneroptera falcata) op om delen van Nederland te bevolken. Opvallend zijn de lange poten, zwarte spikkels en de achtervleugels die voorbij de erboven liggende voorvleugels steken. Een mannetje omdat er in plaats van een korte gekromde legboor (ovipositor) -die de 't vrouwtje van deze soort heeft- de twee cerci aan het uiteinde van het achterlijf aanwezig zijn.

Een gewonere soort (maar niet minder mooi); de Egelskopmot (Nymphula nitidulata):

De Nationale Nachtvlindernacht is een jaarlijks evenement georganiseerd door de Vlinderstichting. Vandaag was het weer zo ver; met twee vlinderlakens en een rij ingesmeerde bomen/paaltjes stonden we gewapend met fotocamera's, vlinderboeken en andere benodigdheden bij de Ulebelt (Deventer). Voor mij was dit het derde jaar op deze locatie.

Deze Lindegouduil (Tiliacea citrago) was onze bijzonderste soort van de avond. Ze vliegen van half augustus tot half oktober (één generatie).

Witte-l-uil (Mythimna l-album) op ingesmeerde boomstam. Het smeer is een stroperig mengsel van o.a. suiker, drank en fruit dat nachtvlinders aantrekt. De substantie moet van te voren worden aangebracht en zodra het donker is kunnen de ingesmeerde plaatsen gecontroleerd worden met zaklampen.

Ook op smeer: 'n Gevorkte silene-uil (Sideridis rivularis) hierboven en Agaatvlinder (Phlogophora meticulosa) hieronder.

Breedbandhuismoeder (Noctua fimbriata). De andere soorten uit het geslacht Noctua waren Volgeling (N. comes), Huismoeder (N. pronuba), Kleine breedbandhuismoeder (Noctua janthina) en enkele twijfelgevallen tussen Open-breedbandhuismoeder en Kleine breedbandhuismoeder (Noctua janthe / janthina). Voor een zekere determinatie is het van belang de achtervleugels goed te zien.

Onze grootste soort:

Volwassen vrouw van de Grote Groene Sabelsprinkhaan (Tettigonia viridissima). Een volwassen sprinkhaan vanwege de volgroeide vleugels; bij nimfen (onvolwassen stadium) zijn deze veel minder ontwikkeld (lengte). Een vrouwtje omdat achteraan het achterlijf een lang sabelvormig uitsteeksel zit dat bij de mannen ontbreekt; 'n legboor.

Voorlopige soortenlijst van de Nationale Nachtvlindernacht bij de Ulebelt, 2015:

Lepidoptera (vlinders)
Atalanta (Vanessa atalanta) (dagvlinder)
Agaatvlinder (Phlogophora meticulosa)
Appeltak (Campaea margaritaria)
Brandnetelbladroller (Celypha lacunana)
Breedbandhuismoeder (Noctua fimbriata)
Bruine snuituil (Hypena proboscidalis)
Gamma-uil (Autographa gamma)
Gele eenstaart (Watsonalla binaria)
Getekende gamma-uil (Macdunnoughia confusa)
Gevorkte silene-uil (Sideridis rivularis)
Goudvenstertje (Plusia festucae)
Grote appelbladroller (Archips podana)
Huismoeder (Noctua pronuba)
Kleine breedbandhuismoeder (Noctua janthina)
Koolmotje (Plutella xylostella)
Koperuil (Diachrysia chrysitis)
Lindegouduil (Tiliacea citrago)
Open-breedbandhuismoeder óf Kleine breedbandhuismoeder (Noctua janthe / janthina)
Piramidevlinder spec. (Amphipyra pyramidea/berbera)
Schimmelspanner (Dysstroma truncata)
Stofuil spec. (Hoplodrina sp.)
Stro-uiltje (Rivula sericealis)
Variabele oogbladroller (Epinotia nisella)
Vierkantvlekuil (Xestia xanthographa)
Volgeling (Noctua comes)
Witte-l-uil (Mythimna l-album)

Trichoptera (Schietmotten)
Ecnomus tenellus
Limnephilus flavicornis
Limnephilus lunatus
Limnephilus marmoratus
Mystacides azureus
Mystacides longicornis
Mystacides niger

Phalangiidae (Hooiwagens)
Rode hooiwagen (Opilio canestrinii)

Heteroptera (Wantsen)
Adelphocoris lineolatus

Syrphidae (Zweefvliegen)
Blinde Bij (Eristalis tenax)
Gewone Driehoekzweefvlieg ? (Melanostoma mellinum) ?

Tettigoniidae (Sabelsprinkhanen)
Grote Groene Sabelsprinkhaan (Tettigonia viridissima)

Foto's en soortenlijst van een avond nachtvlinderen bij de Rheezerbelten (Hardenberg).

Berkenbrandvlerkvlinder (Pheosia gnoma)

Hagedoornvlinder (Opisthograptis luteolata)

Glad beertje (Eilema griseola)

Schimmelspanner (Dysstroma truncata)

Zwarte-c-uil (Xestia c-nigrum)

Variabele grasmot (Agriphila tristella)

Volgeling (Noctua comes)

Krabbenscheermot (Parapoynx stratiotata)

Appeltak (Campaea margaritaria)

Zeggeboorder (Denticucullus pygmina)

Gewone spiegelmot (Cydia splendana)

Verder...
Bruine snuituil (Hypena proboscidalis)
Geelschouderspanner (Ennomos alniaria) (alleen gezien door Ron en mij)
Huismoeder (Noctua pronuba) (alleen gezien door Ron en mij)
Gamma-uil (Autographa gamma)
Koolbladroller (Clepsis spectrana) (alleen gezien door Ron en mij)

Mystacides longicornis, een schietmottensoort.
Limnephilus marmoratus, een schietmottensoort.
Limnephilus rhombicus, een schietmottensoort.

Grote Groene Sabelsprinkhaan (Tettigonia viridissima) gehoord.
Struiksprinkhaan (Leptophyes punctatissima) gehoord met batdetector.
Gewone Dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) gehoord met batdetector.

Tijdens het opzetten van het materiaal een Grote Bonte Specht en Blauwe Reiger ter plaatse.

Gezellig nachtvlinderen met Aad van Leeuwen, Hans van den Berg, Harry Groenink en anderen bij de lichtjeswandeling van IVN Deventer.

Grote macronachtvlinder: Dennenpijlstaart (Sphinx pinastri) boven. Microvlinder: Strooiselmot (Endotricha flammealis) onder (dit is niet eens een kleine micro).

Zilveren groenuil (Pseudoips prasinana). Ook de Kleine groenuil (Earias clorana) was aanwezig.

Bruine molmboorder (Harpella forficella).

Soortenlijst van deze avond (80+):

Agaatvlinder - Phlogophora meticulosa
Appeltak - Campaea margaritaria
Berkenbrandvlerkvlinder - Pheosia gnoma
Berkeneenstaart - Drepana falcataria
Berkenmarmerbladroller - Apotomis betuletana
Blauwe distelbladroller - Cochylis dubitana
Boogsnuituil - Herminia grisealis
Boslichtmot - Cryptoblabes bistriga
Brandvlerkvlinder - Pheosia tremula
Bruine eenstaart - Drepana curvatula
Bruine grijsbandspanner - Cabera exanthemata
Bruine molmboorder - Harpella forficella
Bruine snuituil - Hypena proboscidalis
Bruine vierbandspanner - Xanthorhoe spadicearia
Dennenpijlstaart - Sphinx pinastri
Donker klaverblaadje - Macaria alternata
Donsvlinder - Euproctis similis
Drietandvlakjesmot - Catoptria falsella
Dromedaris - Notodonta dromedarius
Duikermot - Acentria ephemerella
Eekhoorn - Stauropus fagi
Egale bosrankspanner - Horisme tersata
Egale vlakjesmot - Catoptria pinella
Eikenlichtmot - Phycita roborella
Eikenprocessierups - Thaumetopoea processionea
Fruitmot - Cydia pomonella
Gamma-uil - Autographa gamma
Gele oogspanner - Cyclophora linearia
Gerande spanner - Lomaspilis marginata
Gerimpelde spanner - Macaria liturata
Gestippelde oogspanner - Cyclophora punctaria
Gestreepte goudspanner - Camptogramma bilineata
Gevorkte mot - Schreckensteinia festaliella
Gewone bandspanner - Epirrhoe alternata
Gewone breedvleugeluil - Diarsia rubi
Gewone spikkelspanner - Ectropis crepuscularia
Gewone stofuil - Hoplodrina octogenaria
Grijze stipspanner - Idaea aversata
Grootvlekstippelmot - Yponomeuta plumbella
Haarbos - Ochropleura plecta
Hagedoornvlinder - Opisthograptis luteolata
Halmrupsvlinder / Weidehalmuiltje - Mesapamea secalis / secalella
Hazelaaruil - Colocasia coryli
Hennepnetelspanner - Perizoma alchemillata
Herculesje - Selenia dentaria
Houtspaander - Axylia putris
Huismoeder - Noctua pronuba
Hyena - Cosmia trapezina
Kleine groenuil - Earias clorana
Koolbandspanner - Xanthorhoe designata
Kooluil - Mamestra brassicae
Koperuil - Diachrysia chrysitis
Krabbenscheermot - Parapoynx stratiotata
Liesgrassnuitmot - Donacaula forficella
Lijnvalkmot - Evergestis forficalis
Melkwitte zomervlinder - Jodis lactearia
Muntvlindertje - Pyrausta aurata
Mutsjeslichtmot - Acrobasis advenella
Naaldboombeertje - Eilema depressa
Nazomergranietmot - Eudonia truncicolella
Open-breedbandhuismoeder / Kleine breedbandhuismoeder - Noctua janthe / janthina
Oranje eikenlichtmot - Acrobasis repandana
Oranje wortelboorder - Triodia sylvina
Panterspitskopmot - Ypsolopha sequella
Parelmoermot - Pleuroptya ruralis
Peper-en-zoutvlinder - Biston betularia
Plakker - Lymantria dispar
Populierenpijlstaart - Laothoe populi
Puta-uil - Agrotis puta
Schilddrager - Subacronicta megacephala
Schildstipspanner - Idaea biselata
Smalvleugeldwergspanner - Eupithecia nanata
Sparappelboorder - Dioryctria abietella
Stippelmot spec. - Yponomeuta spec.
Streepkokerbeertje - Eilema complana
Strooiselmot - Endotricha flammealis
Variabele grasmot - Agriphila tristella
Waterleliemot - Elophila nymphaeata
Windevedermot - Emmelina monodactyla
Witlijntandvlinder - Drymonia querna
Witte tijger - Spilosoma lubricipeda
Zandhalmuiltje - Mesoligia furuncula
Zilveren groenuil - Pseudoips prasinana
Zwarte-c-uil - Xestia c-nigrum
Zwartkamdwergspanner - Gymnoscelis rufifasciata
Zwartvlekdwergspanner - Eupithecia centaureata

Mooi donker Muntvlindertje (Pyrausta aurata), Deventer.

Na 20 juli 2011 zag ik afgelopen nacht mijn 2e Pinokkiomot (Synaphe punctalis) in Deventer. Erg leuk!

"Nauwelijks tot geen waarnemingen in de provincies Overijssel, Drente, Groningen en Friesland."
Van de pagina: http://microvlinders.nl/soorten/species.php?speciescode=430690&p=1

Vooralsnog zijn onze waarnemingen uit Deventer de enige van Overijssel van deze soort binnen waarneming.nl
---
Verder is de (op landelijke schaal zeldzame) Waasjesstippelmot (Yponomeuta irrorella) een noemenswaardige soort van deze nacht.

Ligusterpijlstaart - vandaag uit de pop gekomen! (één van onze grootste inheemse nachtvlindersoorten).

Ringspikkelspanner van 27 mei (ringetje goed te zien op de linker achtervleugel).